Integracja sensoryczna… moda czy problem naszych czasów

Jak rozpoznać, kiedy dziecko jest “po prostu niegrzeczne”, a kiedy są już to zaburzenia integracji sensorycznej?

Jako świadomi rodzice obserwujący nasze dziecko możemy już w wieku niemowlęcym zauważyć symptomy zaburzeń procesów samoregulacji. Jednym z łatwo zauważalnych symptomów jest prężenie się i odpychanie się od matki. Trudności mogą pojawić się zarówno podczas karmienia, gdzie dziecko nie będzie chciało pobierać pokarmu jak i podczas zmieniania pieluszki. Zauważamy, że zachowanie naszego malucha odbiega od innych. Jest ono bardziej wymagające, bardziej absorbujące, wymaga naszej uwagi a czynności pielęgnacyjne są bardzo trudne.

U małych dzieci zaburzenia samoregulacji mogą manifestować się poprzez:

• płacz, rozdrażnienie, napady złości
• trudności z samodzielnym uspokojeniem się, wyciszeniem
• trudności z przejściem od jednej aktywności do drugiej
• wymaga ciągłej obecności dorosłego

Mogą dotyczyć także zaburzeń przyjmowania pokarmów (jedzenia):

• trudności z ssaniem
• wybrane preferencje pokarmowe
• zachowanie podczas jedzenia
• czas jedzenia
• napięcie mięśniowe

Są to także trudności w obszarze praksji (ruch):

• niechęć do aktywności
• nadmierna aktywność ruchowa
• problemy z planowaniem ruchu
• ciągła potrzeba stwarzania sytuacji niebezpiecznych (wchodzenie na meble, skakanie z łóżka czy kanapy itd.)

Najbardziej widoczną trudnością dzieci z SPD są zaburzenia modulacji sensorycznej. Wiążą się głównie z nieprawidłowym wzmacnianiem lub hamowaniem bodźców sensorycznych (przedsionkowych, proprioceptywnych, dotykowych, wzrokowych, słuchowych, węchowych). Wśród takich dzieci znajdą się podwrażliwcy, nadwrażliwcy i tacy, który stale poszukują wrażeń.

Nadwrażliwość sensoryczna jest to nadmierna reaktywność sensoryczna – bodźce są zbyt mocno wzmacniane przez mózg, co powoduje, że układ nerwowy dziecka reaguje nadmiernie na stymulacje o umiarkowanym nasileniu /nawet delikatny dotyk może powodować ból, boleć może odgłos dzwonka do drzwi, bądź odgłos suszarki jest zbyt głośny, zapach kawy powoduje mdłości, światło słoneczne może oślepiać/.
Takie dzieci przez cały czas są czujne, mogą odczuwać lęk i niepewność. Mają potrzebę kontrolowania otoczenia, aby wpływać na poziom stymulacji sensorycznej. Stale są gotowe na atak sensoryczny. Żyją w ciągłej niepewności, stale gotowe do ataku lub ucieczki.

Podwrażliwość sensoryczna lub obniżona reaktywność sensoryczna występuje wtedy, gdy bodźce są nadmiernie hamowane. Dziecko reaguje na wrażenia z mniejszą intensywnością, potrzebuje mocniejszej stymulacji, by osiągnąć zwykły poziom pobudzenia. Jest to dziecko bierne, bez inicjatywy. Nie chce mu się podejmować żadnych aktywności. Jest niechętne do ruchu, jednak gdy dostanie jego wystarczająco dużą ilość uaktywnia się.

Poszukiwanie sensoryczne – dziecko pragnie większej stymulacji niż jego rówieśnicy, wciąż szuka energicznych doświadczeń, potrzebuje stymulacji i lubi ją. Jest to dziecko, które często sprawia problemy wychowawcze, bo nie można nad nim zapanować. Wydaje mu się że ma więcej energii, niż cała rodzina razem wzięta.

Poniżej przedstawiam wybrane trudności sensoryczne dziecka w wieku przedszkolnym:

• trudności z zabawami manualnymi
• wysoka wrażliwość lub nie reagowanie na bodźce ruchowe, dotykowe, słuchowe i wzrokowe
• nadmierny lub zbyt niski poziom aktywności ruchowej
• trudności z ubieraniem się (nie umie wiązać sznurówek albo zapinać guzików)
• niechęć do zabaw na huśtawkach, karuzelach, itp.
• trudności z koncentracją uwagi
• trudności w nauce
• opóźnienie rozwoju mowy, wady wymowy
• preferowanie siedzącego trybu życia
• niechęć do ubierania się, czesania włosów, mycia, smarowania kremem, itd.
• szybkie męczenie się
• tracenie równowagi, przewracanie się częściej niż rówieśnicy
• zaburzenia napięcia mięśniowego
• gryzienie innych dzieci
• popychanie, szczypanie
• rzucanie zabawkami